Tóm tắt nội dung
Tổng quan về say nắng
Hiệu ứng say nắng (hay còn được gọi là dạ dày nắng) là một tình trạng xảy ra khi người ta tiếp xúc quá mức với ánh nắng mặt trời và bị tác động mạnh từ tia tử ngoại (UV). Đây là một dạng phản ứng viêm da do tác động của ánh nắng mặt trời lên da.
Say nắng thường xảy ra sau khi da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời quá lâu hoặc không được bảo vệ cẩn thận. Các triệu chứng của say nắng bao gồm đỏ, đau, nóng rát và sưng tại vùng da tiếp xúc với ánh nắng. Có thể cảm thấy khó chịu, ngứa, và da có thể bong tróc sau một thời gian.
Việc bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời bằng cách sử dụng kem chống nắng, đội nón và mặc áo dài có thể giúp ngăn ngừa say nắng. Đối với những trường hợp say nắng nhẹ, việc sử dụng kem chống viêm và làm dịu da cũng có thể giảm các triệu chứng không thoải mái.
Nếu bạn đã bị say nắng nghiêm trọng hoặc có triệu chứng đau đớn và không thoải mái, nên tìm sự tư vấn và điều trị từ bác sĩ để được kiểm tra và điều trị phù hợp.
Say nắng là tình trạng tăng thân nhiệt kèm theo phản ứng viêm toàn thân gây rối loạn chức năng nhiều cơ quan có thể dẫn đến tử vong. Các triệu chứng bao gồm nhiệt độ > 40°C và thay đổi trạng thái tinh thần; có thể không có hoặc có mồ hôi. Chẩn đoán là lâm sàng. Điều trị bao gồm làm mát nhanh bên ngoài, hồi sức bằng truyền dịch tĩnh mạch, và hỗ trợ khi cần thiết cho rối loạn chức năng cơ thể.
Say nắng có nguy hiểm không?
Say nắng có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực và nguy hiểm cho sức khỏe. Dưới đây là một số nguy hiểm có thể xảy ra khi bạn bị say nắng:
- Viêm da: Say nắng gây viêm da và làm da trở nên đỏ, nóng rát, sưng và đau. Đây là một phản ứng viêm da do tác động của tia tử ngoại (UV) lên da.
- Bỏng nặng: Nếu bạn tiếp xúc với ánh nắng mặt trời quá lâu hoặc không được bảo vệ, bạn có thể bị bỏng nặng. Đây là một tình trạng da bị tổn thương nghiêm trọng do ánh nắng mặt trời, và có thể gây ra sưng, phồng, và bỏng nước.
- Tăng nguy cơ ung thư da: Tiếp xúc quá mức với ánh nắng mặt trời và bị say nắng liên tục có thể tăng nguy cơ mắc các loại ung thư da, bao gồm ung thư biểu mô tế bào đáy (basal cell carcinoma), ung thư biểu mô tế bào biểu mô ánh sáng (squamous cell carcinoma) và ung thư hắc tố (melanoma).
- Suy giảm hệ miễn dịch: Say nắng có thể suy giảm chức năng hệ miễn dịch của da, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và các vấn đề khác về da.
- Tác động lâu dài: Nếu bạn tiếp tục bị say nắng và không bảo vệ da, tác động lâu dài của ánh nắng mặt trời có thể gây tổn thương da, làm mất đàn hồi và gây ra các vấn đề về sức khỏe da.
Vì vậy, rất quan trọng để bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời bằng cách sử dụng kem chống nắng, đội nón, mặc áo chống nắng và tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong thời gian quá lâu. Nếu bạn bị say nắng nghiêm trọng hoặc có triệu chứng không thoải mái, nên tìm sự tư vấn và điều trị từ bác sĩ.
Nguyên nhân gây say nắng, say nóng
Khi lao động hoặc đi quá lâu ngoài trời nắng, nhiều tia nắng sẽ chiếu thẳng vào vùng cổ gáy. Dưới tác dụng liên tục của ánh sáng mặt trời gay gắt, trung tâm điều hòa thân nhiệt cơ thể sẽ bị chấn động làm rối loạn điều hòa thân nhiệt cùng với hiện tượng mất nước cấp của cơ thể.
Như vậy say nắng thường biểu hiện bệnh nặng ngay từ đầu, có thể có nhiều dấu hiệu thần kinh sớm, rất rõ tổn thương có thể hồi phục hoặc không hồi phục. Một số trường hợp có thể có tụ máu dưới màng cứng và trong não.
Các biểu hiện khi bị say nắng
Một đặc điểm chung là cả say nóng và say nắng đều dẫn đến một tình trạng tăng thân nhiệt. Khi thân nhiệt tăng sẽ dẫn tới tăng quá trình đào thải mồ hôi làm cơ thể mất một lượng nước lớn, hiện tượng này nếu không được bù kịp thời sẽ dẫn tới hậu quả giảm khối lượng tuần hoàn gây trụy tim mạch, rối loạn chất điện giải nặng có thể gây tử vong. Một yếu tố nguy cơ nữa khi nhiệt độ cơ thể tăng cao sẽ gây rối loạn hoạt động chức năng của rất nhiều cơ quan như tim mạch, hô hấp, thần kinh…
Các biểu hiện của say nắng, say nóng có thể tùy theo mức độ tăng thân nhiệt và thời gian. Có thể từ những biểu hiện nhẹ ban đầu là tăng nhịp tim, tăng nhịp thở, hồi hộp trống ngực rồi đến trạng thái mệt mỏi, hoa mắt chóng mặt, nhức đầu, tay chân rã rời, kích thích nhẹ, khó thở tăng dần, chuột rút… và cuối cùng là ngất, hôn mê, trụy tim mạch, tử vong.
Khi bạn bị say nắng, bạn có thể gặp các biểu hiện sau:
- Da đỏ: Một trong những biểu hiện chính của say nắng là da bị đỏ và nổi mẩn. Vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời sẽ trở nên đỏ và có thể lan rộng trong diện tích.
- Nóng rát: Da bị say nắng thường cảm giác nóng rát, khó chịu, và có thể gây cảm giác đau đớn.
- Sưng: Say nắng có thể gây sưng tại vùng da bị tổn thương. Sưng thường xảy ra do sự viêm nhiễm và phản ứng của cơ thể.
- Đau: Say nắng có thể gây ra cảm giác đau nhức hoặc đau nhẹ đến mức vừa phải tại vùng da bị tổn thương.
- Ngứa: Da bị say nắng có thể cảm thấy ngứa và khó chịu. Điều này có thể khiến bạn cảm thấy khó chịu và muốn gãi da, nhưng gãi có thể làm tổn thương da hơn nữa.
- Bỏng nước: Trong một số trường hợp nặng, say nắng có thể gây bỏng nước, trong đó da bị tổn thương nghiêm trọng và có thể có các vết nước hoặc vết phồng.
- Mệt mỏi và khó chịu: Say nắng cũng có thể làm bạn cảm thấy mệt mỏi, khó chịu, và giảm năng lượng.
Nếu bạn gặp các triệu chứng này sau khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, nên tìm nơi mát mẻ, uống nước để giữ cho cơ thể được cung cấp đủ nước, và sử dụng các biện pháp làm dịu như kem chống viêm. Nếu triệu chứng không được cải thiện hoặc trở nên nghiêm trọng hơn, bạn nên tìm sự tư vấn y tế từ bác sĩ.
Cách xử trí khi bị say nắng
Khi xảy ra tình trạng trúng nắng, cần thực hiện nhanh các phương pháp sơ cứu tức thì trước khi có phương tiện y tế hay nhân viên y tế hỗ trợ:
- Giảm thân nhiệt cho người trúng nắng: Đưa người bệnh vào chỗ thoáng gió, mát mẻ ngay, cho uống nước pha muối hoặc nước điện giải, bỏ bớt áo quần, chườm bằng khăn lạnh hoặc nước đá tại các vị trí có động mạch lớn ở gần ngoài da như cổ, bẹn, nách.
- Nếu người bệnh ngất xỉu không thể uống nước hoặc liên tục sốt cao, nôn đi kèm với những biểu hiện như đau ngực, bụng đau, khó thở thì phải chuyển đến cơ sở y tế nhanh chóng. Thường xuyên chườm mát cho người bệnh trong quá trình di chuyển.
Bệnh nhân sẽ được truyền điện giải và bù nước cũng như các phương pháp hỗ trợ khác tại cơ sở y tế. Đối với những người bị sốt cao khi say nắng có thể hạ sốt bằng cách cho sử dụng thuốc paracetamol. Có thể cho người bệnh dùng thuốc chống co giật nếu có xuất hiện hiện tượng co giật. Đối với tình huống người bệnh bị hôn mê phải tiến hành đặt ống nội khí quản.
Một điều vô cùng quan trọng là phải có phương pháp phòng tránh say nắng. Đó là hạn chế làm việc dưới ánh nắng mặt trời hoặc môi trường nóng bức quá lâu, cũng như không vận động thể lực quá sức. Khi lao động nặng hoặc dưới trời nóng cần bổ sung đủ nước. Luôn chuẩn bị cho bản thân các dụng cụ chống nắng khi làm việc, vận động ngoài trời như nón, mũ, kính,..
Phòng ngừa say nắng trong mùa hè
Để phòng ngừa say nắng trong mùa hè, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau đây:
- Sử dụng kem chống nắng: Chọn kem chống nắng có chỉ số chống nắng (SPF) từ 30 trở lên và có khả năng chống tia UVA và UVB. Thoa kem chống nắng đều trên da trước khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, và tái áp dụng sau mỗi 2 giờ hoặc sau khi bơi, đổ mồ hôi nhiều.
- Đội nón và mắt kính: Đội nón rộng và có viền che nắng để bảo vệ khuôn mặt và da đầu khỏi ánh nắng trực tiếp. Đồng thời, đeo mắt kính chống nắng để bảo vệ mắt khỏi tia UV gây hại.
- Mặc áo chống nắng: Chọn áo dài, có chất liệu dày và màu sáng, có khả năng chặn tia UV. Ngoài ra, cũng có thể tìm mua áo có chỉ số chống nắng để tăng khả năng bảo vệ da.
- Tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời vào giữa ngày: Ánh nắng mặt trời mạnh nhất trong khoảng thời gian từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều. Hạn chế hoặc tránh ra ngoài trong khoảng thời gian này để giảm nguy cơ say nắng.
- Tìm bóng râm hoặc nơi mát mẻ: Khi ngoài trời, tìm nơi có bóng râm hoặc cung cấp bảo vệ bổ sung khỏi ánh nắng mặt trời. Điều này giúp giảm tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng và giữ da mát mẻ.
- Uống đủ nước: Đảm bảo cơ thể được cung cấp đủ nước bằng cách uống đủ lượng nước trong suốt ngày. Điều này giúp duy trì độ ẩm cho da và hỗ trợ quá trình lành da sau khi tiếp xúc với ánh nắng.
- Sử dụng kem chống viêm và làm dịu da: Nếu da bị đỏ, nóng rát sau khi tiếp xúc với ánh nắng, sử dụng kem chống viêm và làm dịu da chứa thành phần như aloe vera hoặc camomile để giảm triệu chứng và làm dịu da.
- Kiểm tra da định kỳ: Kiểm tra da định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, như nốt đen, đốm màu, hoặc sự thay đổi kích thước và hình dạng của nhân mụn. Nếu bạn phát hiện bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào, hãy tìm sự tư vấn y tế từ bác sĩ da liễu.
Nhớ rằng, phòng ngừa say nắng không chỉ quan trọng trong mùa hè mà cần áp dụng suốt năm, ngay cả trong những ngày mây mù hoặc mùa đông.
Bổ sung đủ nước
Để hạn chế tình trạng cơ thể bị mất nước, bạn nên bổ sung cho cơ thể ít nhất 1,5 lít nước lọc, nước ép rau củ, trái cây mỗi ngày. Vào những ngày độ ẩm giảm thấp và nhiệt độ tăng cao, bạn cũng có thể sử dụng các loại nước uống giàu chất điện giải.
Khi làm việc ngoài trời hoặc khi tập thể dục thể thao, bạn cần thực hiện một số phương pháp phòng ngừa bổ sung. Trước khi tập thể thao hai giờ, khuyến nghị chung là bổ sung cho cơ thể khoảng 700ml nước và có thể cân nhắc cung cấp thêm 250ml nước hoặc nước uống thể thao trước khi luyện tập. Trong lúc tập luyện, bạn nên cung cấp thêm cho cơ thể khoảng 250 ml nước sau 20 phút, cho dù không thấy khát.
Bên cạnh đó, bạn cần tránh các loại thức uống chứa caffeine hoặc rượu, bởi những hoạt chất này sẽ làm tình trạng mất nước trở nên trầm trọng hơn. Khi chưa có sự chỉ định từ bác sĩ, bạn tuyệt đối không sử dụng viên muối, thay vào đó là bạn nên sử dụng nước trái cây hoặc đồ uống thể thao để đảm bảo an toàn trong các đợt nắng nóng.
Đối với những người bị thận, tim mạch, động kinh,.. vấn đề giữ nước của cơ thể đang bị rối loạn, đang hạn chế chất lỏng thì trước khi tăng lượng nước bạn cần được bác sĩ tư vấn.
Sử dụng các biện pháp chống nắng
Có thể thấy, mặc dù tình trạng say nắng không gây nguy hiểm đến sức khỏe của người bệnh, nhưng nếu không có biện pháp kịp thời xử lý sẽ dẫn đến những hậu quả khôn lường. Trường hợp nghiêm trọng, các bạn nên đưa người bị say nắng đến cơ sở y tế gần nhất để tránh hệ lụy không đáng có.
